استفاده از فناوری نانو جهت مطالعه اثر نقره بر ریزش گل و بذر گیاه گاوزبان (borago officinalis)

چکیده به منظوربررسی اثر نقره بر ریزش بذر و گلبرگ های گاوزبان، یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1387 در پژوهشکده گیاهان دارویی جهاددانشگاهی واقع در هلجرد کرج اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل 4 سطح نیترات نقره (0، 10، 20 و 30 میلی مولار) و 4 سطح نانو نقره (0، 20، 40 و 60 پی پی ام) بودند که در 3 مرحله رشدی شامل: شروع گلدهی، اواسط گلدهی و اواسط بذردهی روی اندام های هوایی گیاه محلول پاشی شدند. صفات مورفولوژیک اندازه گیری شده شامل: تعداد برگ، ارتفاع ساقه، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک گل آذین و سبزینگی برگ ها بود. صفات فیتوشیمیایی اندازه گیری شده شامل: درصد فنل تام، درصد تانن، میزان آلکالویید، درصد موسیلاژ و ضریب تورم، فعالیت آنتی اکسیدانتی بر اساس رادیکال dpph، میزان خاکستر تام و خاکستر نامحلول در اسید، غلظت نقره در بافت گیاهی، درصد و کیفیت روغن بذر بود. همچنین عملکرد دانه، درصد ریزش گلبرگ ها، معیار کاهش ریزش دانه و وزن صد دانه نیز اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از این آزمایش نشان دادند که محلول پاشی غلظت های مختلف نانو نقره و نیترات نقره موجب افزایش غلظت نقره در بافت های گیاهی شد. تجمع نقره در بافت های گیاهی تحت تیمارهای نانو نقره 60 پی پی ام و نیترات نقره 10 میلی مولار اختلاف معنی داری نداشت در حالی که غلظت نقره در محلول نیترات نقره 10 میلی مولار 5/10 برابر بیشتر از غلظت نقره در تیمار نانو نقره 60 پی پی ام بود. تیمارهای نانو نقره و نیترات نقره بر صفات رویشی از قبیل: ارتفاع بوته، تعداد برگ، سبزینگی برگ و وزن خشک بوته و گل آذین تاثیر معنی دار داشتند. بیشترین میزان این صفات در تیمارهای نانو نقره 60 پی پی ام و نیترات نقره 10 میلی مولار حاصل شد. همچنین غلظت های مختلف نانو نقره و نیترات نقره بر صفات دارویی این گیاه از قبیل: فنل تام، درصد تانن، میزان آلکالویید تام، موسیلاژ و ضریب تورم تاثیر معنی داری داشتند اما بر میزان خاکستر تام و خاکستر نامحلول در اسید بدون تاثیر بودند. ریزش دانه وگلبرگ ها و فعالیت آنتی اکسیدانتی (dpph) گیاه نیز تحت تاثیر تیمارهای نانو نقره و نیترات نقره قرار گرفت. با توجه به نتایج می توان بیان کرد که ریزش بذر و گلبرگ های گاوزبان تحت تاثیر هورمون اتیلن قرار دارند و یون های نقره به سبب خنثی سازی عمل اتیلن، قادر به کاهش ریزش بذر و گلبرگ های این گیاه می باشند. نتایج حاصل از گاز کروماتوگرافی روغن بذر گاوزبان نشان داد که اسید پالمتیک، اسید استئاریک، اسید اولئیک، اسید لینولئیک، اسید گاما لینولنیک، اسید آراشیدیک، اسید ایکوزنوئیک، اسید دوکوزانوئیک، اسید اروسیک و اسید نرونیک،اسیدهای چرب اصلی روغن بذر گاوزبان می باشند. تیمارهای نانو نقره و نیترات نقره بر درصد روغن و درصد اسیدهای چرب روغن بذر گاوزبان تاثیر معنی داری نداشتند و تنها اسید چربی که تحت تاثیر این تیمارها قرار گرفت، اسید آراشیدیک بود. اسید چرب دوکوزانوئیک نیزتنها در تیمار 10 میلی مولار نیترات نقره مشاهده شد. واژگان کلیدی: گاوزبان، ریزش، اتیلن، نانو نقره، نیترات نقره